İnşaat Demirleri Çeşitleri ve Deprem Yönetmeliğine Uygun Kullanımı
İnşaat sektörünün temel yapı taşlarından biri olan demirler, binaların iskeletini oluşturur ve dayanıklılığını doğrudan etkiler. Özellikle deprem gibi doğal afetlere karşı yapıların güvenliğini sağlamak için doğru demir seçimi ve kullanımı büyük önem taşır.
İnşaat Demirleri Çeşitleri
İnşaatlarda kullanılan demirler, genellikle donatı demiri olarak bilinir ve farklı özelliklerde üretilirler. En yaygın kullanılan çeşitleri şunlardır:
- Düz Çelik Çubuklar (S220): Yüzeyi pürüzsüz olan bu demirler, genellikle eski tip yapılarda veya nervürlü demirin gerekmediği yerlerde kullanılır. Çekme mukavemeti diğer çeşitlere göre daha düşüktür.
- Nervürlü Çelik Çubuklar (B420C ve B500C): Yüzeylerinde bulunan kaburgalar (nervürler) sayesinde betonla daha iyi kenetlenme sağlar. Bu özellikleri, yapıya daha yüksek bir mukavemet kazandırır ve deprem yönetmeliklerinin zorunlu kıldığı bir standarttır. B420C ve B500C gibi sınıflar, demirin akma ve çekme dayanımını ifade eder. C harfi ise demirin sünek (uzayabilen) olduğunu gösterir ki bu özellik depremde yapısal hasarı önlemede kritik bir rol oynar.
Deprem Yönetmeliğine Uygun Kullanım Biçimleri
Türkiye’de yürürlükte olan Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018), yapıların güvenliğini sağlamak için bir dizi kural belirler. Bu kurallara göre inşaat demirlerinin kullanımı:
- Nervürlü Demir Zorunluluğu: Yönetmelik, betonarme binalarda mutlaka nervürlü donatı demiri kullanılmasını zorunlu kılar. Düz çelik çubukların kullanımı neredeyse tamamen terk edilmiştir.
- Doğru Sınıf Seçimi: Yapısal projelere göre B420C veya B500C gibi uygun sınıflandırmaya sahip demirler seçilmelidir. Bu seçim, yapının taşıyıcı sistemine ve beklenen deprem yüküne göre statik hesaplamalarla belirlenir.
- Etriye ve Donatı Sıklaştırma: Kolon ve kirişlerde kullanılan etriye adı verilen demir sargıların aralıkları, özellikle kolon-kiriş birleşim yerlerinde ve kolon uçlarında yönetmelikte belirtilen şekilde sıklaştırılmalıdır. Bu sıklaştırma, betonun dağılmasını önleyerek kolonların taşıma kapasitesini korur.
- Doğru Büküm ve Ek Parçalar: Demirlerin bükülme açıları ve bindirme (ek) boyları, demirin çekme kuvvetini taşıyabilmesi için yönetmeliğe uygun olmalıdır. Kötü yapılan bindirme ekleri, deprem sırasında demirin kopmasına veya kaymasına neden olabilir.
